Czym jest umowa o pracę?

Umowa o pracę to najczęściej spotykany rodzaj umowy regulujący stosunek pracy między pracodawcą a pracownikiem w polskim prawie pracy. Jej podstawą prawną jest Kodeks pracy. Zawarcie umowy o pracę oznacza, że pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie przez pracodawcę wyznaczonym, a pracodawca zobowiązuje się do zatrudnienia pracownika i wypłacania mu wynagrodzenia.

Rodzaje umów o pracę – co warto wiedzieć przed podjęciem zatrudnienia

Podjęcie pracy na podstawie umowy o pracę to ważny moment dla każdej osoby wchodzącej na rynek pracy lub zmieniającej zatrudnienie. Ta forma współpracy zapewnia najbardziej rozbudowaną ochronę prawną, dostęp do świadczeń oraz stabilność, której nie dają umowy cywilnoprawne. Zanim podpiszesz dokument, warto poznać podstawowe rodzaje umów o pracę, ich konsekwencje oraz prawa, które z nich wynikają.

W polskim prawie funkcjonują trzy główne rodzaje umów o pracę. Umowa na czas nieokreślony daje najwyższy poziom bezpieczeństwa, ponieważ nie ma określonej daty zakończenia, a pracodawca nie może jej rozwiązać bez podania konkretnej przyczyny. Pracownik objęty jest pełną ochroną przed nagłym zwolnieniem i może odwołać się od decyzji do sądu pracy.

Umowa na czas określony zawierana jest na z góry ustalony okres, na przykład sześć miesięcy lub dwa lata. Zgodnie z obowiązującymi przepisami można podpisać maksymalnie trzy takie umowy, a ich łączny czas trwania nie może przekroczyć 33 miesięcy. Jeśli ten limit zostanie przekroczony, umowa automatycznie zmienia się w umowę na czas nieokreślony.

Umowa na okres próbny może trwać do trzech miesięcy i pozwala sprawdzić, czy dana osoba nadaje się do pracy na konkretnym stanowisku. Często poprzedza zawarcie dłuższej umowy i daje obu stronom możliwość oceny współpracy bez długoterminowego zobowiązania.

Co musi zawierać umowa o pracę

Każda umowa o pracę musi zostać zawarta na piśmie i przekazana pracownikowi najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy. Dokument powinien zawierać pełne oznaczenie stron, czyli dane pracodawcy i pracownika, rodzaj zawieranej umowy, datę podpisania, rodzaj wykonywanej pracy, miejsce świadczenia obowiązków, wysokość wynagrodzenia wraz ze wskazaniem składników, wymiar etatu oraz ustalony termin rozpoczęcia pracy. Jeśli umowa nie zawiera wszystkich tych elementów, pracownik ma prawo zażądać pisemnego potwierdzenia warunków zatrudnienia.

Prawa pracownika na umowie o pracę

Umowa o pracę daje dostęp do praw, których nie gwarantują inne formy zatrudnienia. Pracownik otrzymuje prawo do wynagrodzenia wypłacanego terminowo, prawo do płatnego urlopu wypoczynkowego, prawo do świadczeń chorobowych i opieki zdrowotnej finansowanej ze składek ZUS oraz ochronę w szczególnych sytuacjach, takich jak ciąża, urlop macierzyński lub długotrwała choroba. Wszystkie okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę wliczają się do stażu emerytalnego i mają wpływ na późniejsze świadczenia.

Obowiązki pracownika i pracodawcy

Umowa o pracę określa nie tylko prawa, ale również obowiązki obu stron. Pracownik powinien starannie wykonywać swoje obowiązki służbowe, przestrzegać regulaminów obowiązujących w miejscu pracy, dbać o powierzony sprzęt oraz zachowywać zasady organizacyjne ustalone przez pracodawcę. Pracodawca z kolei zobowiązany jest do zapewnienia bezpiecznych warunków wykonywania pracy, terminowej wypłaty wynagrodzenia oraz szanowania godności pracownika. Powinien także prowadzić pełną dokumentację zatrudnienia i informować pracownika o przysługujących mu prawach.

Sposoby zakończenia umowy o pracę

Umowa o pracę może zostać rozwiązana w kilku trybach, w zależności od sytuacji. Rozwiązanie za porozumieniem stron następuje wtedy, gdy obie strony zgadzają się na zakończenie współpracy. Wypowiedzenie umowy może zostać złożone przez pracownika lub pracodawcę i wiąże się z okresem wypowiedzenia zależnym od stażu pracy. Rozwiązanie bez wypowiedzenia stosuje się w szczególnych przypadkach, na przykład przy ciężkim naruszeniu obowiązków przez pracownika lub poważnym naruszeniu praw pracownika przez pracodawcę. Umowy na czas określony i próbny kończą się również automatycznie z upływem okresu, na jaki zostały zawarte, bez konieczności składania dodatkowych oświadczeń.